DİM Yolu ilə Türkiyədə Təhsil: Qəbul Sistemi, Fakültələr-ƏN SON 2025
Son illərdə Azərbaycanlı gənclər üçün Türkiyə universitetlərində təhsil almaq daha əlçatan hala gəlib. Bu əlçatanlığın əsas səbəblərindən biri də Dövlət İmtahan Mərkəzi (DİM) ilə Türkiyə universitetləri arasında bağlanan ikitərəfli əməkdaşlıq protokollarıdır. Artıq tələbələr beynəlxalq imtahanlara girmədən, sadəcə DİM-in verdiyi attestat və ya qəbul nəticələri əsasında Türkiyənin nüfuzlu universitetlərinə qəbul oluna bilirlər.
DİM sistemi, Azərbaycanda orta məktəb və qəbul imtahanları nəticələrinə əsaslanan mərkəzləşdirilmiş mexanizmdir. Son illərdə bu nəticələr bir sıra Türkiyə universitetləri tərəfindən də tanınmağa başlanıb ki, bu da qəbul prosesini həm şəffaf, həm də rəqabətli edir.
DİM Yolu ilə Qəbul Prosesi: Addım-addım Yanaşma
Türkiyədə DİM nəticələri ilə ali məktəbə daxil olmaq üçün aşağıdakı mərhələlər vacibdir:
- Attestat və Qəbul Balı Hazırlığı: DİM-in təqdim etdiyi ümumi orta təhsil (11 illik) attestatı və qəbul imtahanlarının (I-IV qrup üzrə) nəticələri əsas götürülür.
- Müraciət Zamanı və Qəbul Tarixləri: Əksər universitetlər iyun-avqust aylarında beynəlxalq tələbələr üçün müraciət qəbul edir.
- Ərizə və Elektron Portal: Universitetlərin beynəlxalq tələbələr üçün nəzərdə tutulmuş online portalı vasitəsilə sənədlərin yüklənməsi həyata keçirilir.
- Əlavə Sənədlər: Pasport, attestat, DİM nəticəsi, motivasiya məktubu və bəzi hallarda tövsiyə məktubu tələb oluna bilər.
- İxtisas Seçimi: Tələbə eyni zamanda bir neçə ixtisasa müraciət edə bilər. İxtisas seçimi ümumiyyətlə bal üstünlüyünə əsasən edilir.
2024–2025-cü İl Statistikası: Qəbul və Maraqlanan Fakültələr
Azərbaycanlı tələbələrin ən çox müraciət etdiyi ixtisaslar və bu ixtisaslar üzrə qəbul faizləri aşağıdakı cədvəldə əks etdirilmişdir:
| Fakültə | Müraciət Sayı (2024) | Orta Bal (DİM) | Qəbul Faizi (%) |
|---|---|---|---|
| Tibb | 410 | 680 | 21% |
| Hüquq | 320 | 640 | 26% |
| Mühəndislik (İT, Elektrik) | 470 | 610 | 30% |
| Psixologiya | 215 | 590 | 24% |
| Beynəlxalq Əlaqələr | 190 | 600 | 28% |
| Biznes və İqtisadiyyat | 230 | 580 | 35% |
Bu statistika göstərir ki, texniki və tibbi sahələr ən çox rəqabət olan ixtisaslardır. Hüquq və psixologiya fakültələrində isə daha sabit qəbul tendensiyası mövcuddur.
Fakültə Nümunələri və Tədris Mühiti
1. Tibb Fakültəsi
Türkiyə tibb fakültələri nəzəri və praktiki bilikləri paralel şəkildə tədris edir. DİM yolu ilə müraciət edən tələbələr Hacettepe, Ege və Dokuz Eylül kimi universitetlərə qəbul ola bilirlər. Tədris dili bəzi universitetlərdə türk, digərlərində isə ingilis dilindədir. 6 illik proqram əsasən 3 mərhələyə bölünür: nəzəri biliklər, klinik təcrübə və internatura.
2. Mühəndislik və Texnologiya
Azərbaycanlı tələbələrin ən çox maraq göstərdiyi sahələrdən biri olan mühəndislik fakültələri həm dövlət, həm də özəl universitetlərdə geniş şəkildə təqdim olunur. Boğaziçi, Yıldız Teknik və İTÜ kimi universitetlər yüksək texnoloji infrastruktur və elmi tədqiqat mühiti ilə seçilir.
3. Hüquq və İctimai Elmlər
Türkiyə hüquq təhsili əsasən Türkiyə Respublikası qanunvericiliyi üzərində qurulub. Lakin bəzi beynəlxalq proqramlarda comparative law (müqayisəli hüquq) fənləri də tədris olunur. Bu, tələbəyə daha geniş hüquqi perspektiv qazandırır.
4. Psixologiya və Pedaqogika
Psixologiya fakültələrində elmi tədqiqat və sosial praktikaya yönəlmiş yanaşma üstünlük təşkil edir. Ən çox psixoloji diaqnostika, eksperimental psixologiya və klinik psixologiya üzrə ixtisaslaşma mümkündür.
Təhsil Haqqları və Giderlər
DİM yolu ilə qəbul zamanı təhsil haqqı universitetə və ixtisasa görə dəyişir. Dövlət universitetlərində illik ödəniş 2.000–5.000 TL arası dəyişə bilər. Özəl universitetlərdə bu məbləğ 6.000–20.000 USD arasında dəyişir.
| Universitet Növü | Təhsil Dili | Təhsil Haqqı (İllik) |
|---|---|---|
| Dövlət – Türk | Türk | 2.500 – 4.000 TL |
| Dövlət – İngilis | İngilis | 4.000 – 6.500 TL |
| Özəl – Türk | Türk | 5.000 – 8.000 USD |
| Özəl – İngilis | İngilis | 10.000 – 22.000 USD |
Yaşayış xərcləri şəhərə görə dəyişsə də, ortalama 400-600 USD arasında dəyişir. Universitet yataqxanaları, özəl yurdlar və tələbə evləri bu məsrəflərin qarşılanmasında fərqli alternativlər yaradır.
Əlavə Üstünlüklər və Yanaşmalar
- Əlavə Qəbul Şansı: Bəzi universitetlər tələbəyə əlavə seçimlər təklif edir, məsələn, DİM nəticəsi ilə yanaşı YÖS imtahanı vasitəsilə də müraciət imkanı.
- İkili Diplom Proqramları: Müəyyən fakültələrdə tələbəyə həm Türkiyə, həm də Avropa universitetlərindən diplom almaq imkanı verən proqramlar mövcuddur.
- İngilis Dilli Proqramlar: Beynəlxalq mobiliteti nəzərə alan tələbələr üçün tədris dili tam ingilis olan fakültələr geniş seçim imkanı yaradır.
Akademik Uyğunlaşma və Tələbələrə Təklif Olunan Dəstək Xidmətləri
Türkiyə universitetləri xarici, xüsusilə Azərbaycanlı tələbələrin akademik adaptasiyası üçün xüsusi proqramlar həyata keçirir. Yeni gələn tələbələrin təhsil sisteminə tez uyğunlaşması üçün mentorluq dəstəyi, dil kursları və tələbə koordinasiya mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Hər universitetin beynəlxalq ofisi tələbələrin qeydiyyatı, dərs seçimi, yaşayış, viza və sığorta məsələlərində də yardımçı olur.
Əlavə olaraq, tələbələrin sosiallaşması üçün tələbə klubları, mədəniyyət festivalları, könüllü layihələr və təlim seminarları təşkil olunur. Bu, yalnız akademik deyil, həm də psixoloji və sosial uyğunlaşmanı dəstəkləyir.
Azərbaycanlı Tələbələr üçün Uyğunlaşma və Dəstək Mərkəzləri
| Universitet Adı | Uyğunlaşma Proqramı | Beynəlxalq Tələbə Dəstəyi | Psixoloji Konsultasiya |
|---|---|---|---|
| İstanbul Universiteti | “U-Start” | Bəli | Var |
| Ankara Yıldırım Beyazıt | “İlk Adım Mentorluğu” | Bəli | Var |
| Ege Universiteti | “Adaptasiya Tətbiqi” | Bəli | Var |
| TOBB ETÜ | “Fərdi Akademik Dəstək” | Bəli | Yox |
| Hacettepe Universiteti | “Tələbə Yönümlü Koordinasiya” | Bəli | Var |
Bu proqramlar, DİM nəticəsi ilə Türkiyəyə qəbul olunmuş tələbələrin, yeni bir təhsil sistemində özlərini rahat hiss etmələrinə və uğurla təhsil almalarına xidmət edir.
Azərbaycanlı Tələbələrə Xüsusi Statistika
2023-cü ildə DİM nəticələri ilə Türkiyə universitetlərinə müraciət edən Azərbaycanlı abituriyentlərin sayı 2.300-dən çox olmuşdur. Onlardan 61%-i dövlət universitetlərinə, 39%-i isə özəl təhsil müəssisələrinə yerləşdirilmişdir. Ən çox seçim edilən şəhərlər İstanbul (37%), Ankara (23%), İzmir (12%) və Eskişehir (8%) olmuşdur.
DİM yolu ilə Türkiyədə təhsil almaq təkcə akademik diplom deyil, eyni zamanda yeni perspektivlər, daha güclü beynəlxalq əlaqələr və karyera üçün etibarlı təməl deməkdir. Bu sistem Azərbaycanlı tələbələr üçün həm maddi, həm də prosedur baxımından əlverişli imkanlar təqdim edir. Əgər tələbə düzgün ixtisas seçimi və vaxtında müraciət strategiyası tətbiq edərsə, uğurlu akademik və peşəkar gələcək onu gözləyir.
Ən Çox Verilən Suallar
Əksər dövlət və özəl universitetlər, o cümlədən İstanbul, Ankara, Ege, Dokuz Eylül və Medipol universitetləri DİM nəticələrini qəbul edən ali məktəblər sırasındadır.
Attestat, qəbul imtahanı nəticələri (DİM), pasport surəti, motivasiya məktubu və bəzi hallarda tövsiyə məktubu təqdim edilməlidir.
Təhsil türk və ya ingilis dilində aparılır. İngilis bölmələr üçün IELTS, TOEFL və ya universitetin öz dil imtahanı tələb olunur. Türk bölmələrdə isə TÖMER sertifikatı istənilə bilər.
Bu, universitet və ixtisasa görə dəyişir. Orta hesabla 500–650 bal aralığı tibb və mühəndislik kimi sahələr üçün tələb olunur. Sosial sahələrdə isə 400 bal kifayət edə bilər.
Əksər universitetlər 3–5 ixtisasa qədər müraciət imkanı verir. Seçim zamanı prioritet sırası da nəzərə alınır.
Bəzi universitetlər sənədlər əsasında seçim aparır, digərləri isə müsahibə və ya daxili yazılı test keçirə bilər. Bu, universitetdən asılı olaraq dəyişir.
Qəbul məktubu əsasında tələbə vizası üçün Türkiyənin Bakıdakı səfirliyinə müraciət edilir. Türkiyəyə getdikdən sonra Göç İdarəsinə müraciət etməklə yaşayış icazəsi alınır.
Bəli. Dövlət universitetlərində təhsil haqqı aşağı olduğundan, tələbələr Türkiyə Bursları və universitet daxili təqaüdlərdən faydalana bilərlər.
Diplom Təhsildə Keyfiyyət Təminatı Agentliyi (TKTA) tərəfindən nostrifikasiya olunur. Dövlət universitetlərinin diplomları adətən problemsiz tanınır.
Orta hesabla aylıq 400–600 dollar arasında dəyişir. Bu məbləğə yataqxana, qidalanma, nəqliyyat və şəxsi xərclər daxildir.
